تحریر اخلاق ناصری

کتاب “تحریر اخلاق ناصری” توسط خواجه نصیرالدین طوسی (597-672ق) نوشته شده البته بخش‌هایی از کتاب تحریر اخلاق ناصری، ترجمه کتاب “تهذیب الاخلاق” نوشته ابوعلی را در بر می‌گیرد.

این کتاب به زبان فارسی کهن نوشته شده است و برای فارسی‌زبانانی که با اصطلاحات علمی-فلسفی آشنا هستند، به راحتی قابل فهم و درک است.

خواجه نصیرالدین طوسی سعی کرده تا از نقطه نظر یک طبیب به بیان مسائل و فضائل اخلاقی بپردازد تا به سلامت روحی افراد کمک کند. این کتاب به موضوعاتی از جمله:

• حفظ سلامت روح
• درمان بیماری‌های روحی
• بیان مراتب سعادت
• مدیریت دارایی‌ها و فرزندان
• فضائل اخلاقی مانند ارزش محبت و صداقت
•  همچنین آداب حکومت
• تعامل با مردم
  می‌پردازد

تحریر اخلاق ناصری چرا نوشته شد؟

“تحریر اخلاق ناصری” در سال 633 قمری به درخواست ناصرالدین محتشم، حاکم نزاریان اسماعیلی نوشته شد. خواجه نصیرالدین طوسی در مقدمه کتاب به ستایش حاکمان اسماعیلیه پرداخته است اما بعد از خروج خواجه از حکومت اسماعیلی، وی این ستایش را حذف کرد و دلیل آن را اضطرار اعلام نمود.

تحریر اخلاق ناصری چه موضوعاتی را در بر می‌گیرد؟

در کتاب “تحریر اخلاق ناصری”، خواجه پس از یک مقدمه کوتاه درباره تعریف حکمت و حکمت عملی، سه مقاله را نگارش کرده است:

– مقاله اول: ترجمه و خلاصه‌ای از کتاب “تهذیب الاخلاق” مسکویه است و به تعریف نفس و قوای نفسانی می‌پردازد. در این بخش، فضایل اخلاقی و رذایل انسانی بیان شده و برای حفظ سلامت روح و درمان بیماری‌های آن، مطالبی را ذکر کرده است.

این بخش از کتاب خواجه نصیرالدین طوسی تنها به ترجمه “تهذیب الاخلاق”  محدود نشده است بلکه توضیحات مختصر،حکایت‌ها و شواهد، جهت فهم عمیق‌تر موضوعات اصلی اضافه کرده است.

– مقاله دوم: در این بخش از کتاب درباره علل نیاز به تدبیر خانوادگی و اجزای آن، مدیریت دارایی‌ها، تربیت فرزندان و مدیریت امور خدمتکاران است. البته لازم به ذکر است که این بخش از کتاب تحریر اخلاق ناصری نیز ترجمه آزادی از کتاب “تهذیب الاخلاق” است.

– مقاله سوم: این بخش درباره اصول حکومت شهری است و هشت فصل را در بر میگیرد است که عبارت است از:

• بیان اهمیت تمدن
• ارزش محبت
• انواع اجتماعات (شهر فاضله، شهر غیرفاضله، شهر جاهله و غیره)
• آداب پادشاهان
• ارزش صداقت
• چگونگی تعامل با مردم
•  وصایای افلاطون

دو بخش دیگر از مقاله سوم، ترجمه‌ای از مقاله پنجم کتاب “تهذیب الاخلاق” مسکویه است.

سید رحیم حسینی کوشش کرده تا با بازنویسی متن کهن کتاب، فهم آن را برای عموم تسهیل کند. سید رحیم حسینی در ابتدای کتاب «تحریر اخلاق ناصری» با اشاره به فواید حکمت‌ها و نکات «اخلاق ناصری» می‌نویسد:

«مخاطبین عام به علت مشکل بودن فهم متن و انشاء آن، از بهره‌های این اثر محروم مانده‌اند، از این رو بر آن شدیم تا با تحریری نو و بازنویسی فصل‌های گوناگون آن و انجام اصلاحات و توضیحات لازم، دسترسی عموم به مطالب آن را فراهم سازیم.»