متن و ترجمه کتاب مختصر البصائر

کتاب مختصر البصائر اثر حسن بن سلیمان حلی برگرفته‌ای از کتاب بصائر الدرجات سعد بن عبدالله قمی است. ابوالقاسم سعد بن عبدالله اشعری قمّی، ملقّب به شیخ الطّائفه، از محدّثان بزرگ شیعه در قرن سوم هجری بود. وی مدّتی در بغداد سکونت داشت. امّا احتمالاً اقامت دائمی‌اش در قم بود. سعد اشعری دوران امامت امام حسن عسکری(ع) و دوران غیبت صغری و حضرت صاحب الزمان(عج) را درک کرد. پدرش نیز از راویان و محدّثان شیعه بود، امّا رجال شناسان از او با عنوان «مُحَدِّثٌ قَلیلُ الحَدیثِ» یاد کرده‌اند.
سعد نزد دانشمندان، محدّثی معتبر به شمار می‌آید، شیخ طوسی می‌نویسد: «او محدّثی جلیل القدر، مورد اعتماد و راوی اخبار و نویسنده‌ی چندین کتاب است.» شیخ در کتاب رجال نیز از سعد به نیکی یاد می‌کند: «سعد اشعری از اصحاب امام حسن عسکری(ع) و معاصر آن حضرت بود، امّا به روایتش از امام(ع) دسترسی ندارم.» و به همین دلیل نام سعد را در ردیف کسانی که از امامان معصوم(ع) روایت نقل نکرده‌اند، آورده است.

در روایاتی که سعد نقل کرده است موضوع تاریخ و فرق برجستگی خاص دارد، البتّه وی در زمینه‌ی فقه تلاش بیشتری صرف کرده است و باید اذعان کرد که در عموم دانش‌ها (فقه، تاریخ، تفسیر، کلام، رجال و …) مهارت داشته است.

حلّی از مهم‌ترین شاگردان شمس‌الدّین محمّد بن مکّی، معروف به شهید اوّل، بود و به همراه پنج تن دیگر، در شعبان ۷۵۷ ه ق از او اجازه روایت دریافت کرد. و در همان مدّت کوتاهِ حیات شهید، در کنار فقیهان مشهوری چون فاضل مقداد، از محضر وی بهره برد. استادان و مشایخ دیگر او، محمّد بن ابراهیم مطارآبادی ، سید بهاءالدّین نیلی و رضیّ‌الدّین علی بودند. علّامه‌ی مجلسی حلّی را از نظر علم و فقاهت ستوده و همه‌ی آثار او را درخور اعتماد دانسته است.از حلّی چند اثر باقی‌مانده که مشهورترین آن‌ها «منتخب» یا «مختصر بصائرالدّرجات» است.

این کتاب ترجمه صحیح و روان متن احادیث به زبان فارسی است. تطبیق و مقابله‌ی احادیث وارده در کتاب «مختصر البصائر» با کتب قدیمی‌تری که این روایات را نقل کرده‌اند که با استعانت از نرم افزار «جامع الاحادیث» صورت گرفته است. البتّه اولویّت آدرس منابعی که در پاورقی آمده مبتنی به درصد مشابهت احادیث با یکدیگر بوده، یعنی اگر حدیثی درصد مشابهتش با متن کتاب «مختصر» بیشتر بوده ابتدا آن منبع ذکر گردیده و سپس سایر منابع با رعایت درصد مشابهت بیشتر در پی آن آمده است.