کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی

«کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی» یکی دیگر از آثار «محمدحسین رجبی دوانی»، محقق تاریخ اسلام و عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) است که به تحقیق درباره ساختار اجتماعی کوفه پرداخته است.

در تاریخ اسلام، شهر کوفه از دید شیعیان همیشه با پیمان شکنی و بی وفایی همراه بوده است. این طرز فکر به قدری قوی است که گاهی افراد را به دلیل بعضی از صفات ناپسند آنها را به کوفیان تشبیه می‌کنند.

کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی

ممکن است که این سؤال پیش بیاید که چرا امیرالمومنین علیه‌السلام کوفه را بعنوان مرکز خلافت انتخاب کرد با وجود اینکه ایشان از ناسازگاری و بی وفایی مردم آنجا، امیدوار کاملا باخبر بودند؟ کتاب «کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی» سعی کرده تا نگاهی همه‌جانبه این پرسش مهم را پاسخ دهد.

اگر بخواهیم به مهم‌ترین رویدادهای شهر کوفه هنگام خلافت امیرالمومنین علیه‌السلام اشاره کنیم، شاید فتنه خوارج و درگیری حضرت با آنها در ردیف اول قرار بگیرد. چرا که بیشتر خوازج از اصحاب امام، قاریان قرآن و ادعاکنندگان آشنایی با تعالیم اسلام بودند.

آغاز فعالیت خوارج در آخرین روز جنگ صفین بود؛ زمانی که معاویه به همراه عمرو بن العاص قرآن‌ها را بر نیزه آویخت و گفت بیایید هر دو طرف بر اساس آنچه در قرآن آمده عمل کنند. این پیشنهاد در لحظه‌ای مطرح شد که پیروزی در یک قدمی سپاه امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود و چیزی باقی تا پیروزی باقی نمانده بود

درباره نویسنده کتاب کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی

کتاب “کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی” عنوان تازه‌ترین اثر محمدحسین رجبی دوانی، محقق تاریخ اسلام و عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) است.

دوانی در کتاب «کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی» به بررسی دقیق نقاط ضعف و قوت کوفیان، ظهور خلافت عباسیان و آخرین تلاش‌های امام علی (ع) برای بسیج کوفیان به منظور مقابله با معاویه، نگرش کوفیان پس از انعقاد صلح تا تأسیس حوزه علمیه نجف و پایان حیات علمی کوفیان می‌پردازد.

در کتاب «کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی»، توجه به موقعیت جغرافیایی شهرکوفه و نقش آن در امور سیاسی و اجتماعی اسلامی نیز صورت گرفته است. این شهر در نزدیکی رود دجله واقع شده بود و این ویژگی جعبه‌ای برای تحرک و حمله نیروهای نظامی به مناطق دیگر به شمار می‌آمد.

همچنین، دسترسی به منابع آبی، خاک حاصلخیز و وجود شبکه آبرسانی و آبادیس‌های کشاورزی، شهر کوفه را به یک مرکز کشاورزی و معادنی مهم تبدیل می‌کرد. در ابتدا، امیرالمومنین علیه‌السلام برای انتخاب مرکز خلافت به مشورت رسیده بود و در نهایت تصمیم گرفت که کوفه را به عنوان مقر اصلی خلافت انتخاب کند.

امام علیه‌السلام آگاه بود که در شهر کوفه جمعیت شیعی بسیار زیادی وجود دارد و این انتخاب باعث ایجاد یک پایگاه قوی برای مبارزه با دشمنان و حفظ امنیت داخلی خواهد شد.

امیرالمومنین علیه‌السلام در طول خلافت خود با بسیاری از مشکلات و ناسازگاری‌ها در  شهر کوفه روبرو شد. برخی از مسائل عمده شامل توطئه‌ها و سوءاستفاده از نزاعات سیاسی، ناسازگاری‌ها در موضوع قسط و انصاف، عدم تسلط کوفیان بر امور اداری و نظامی و همچنین عدم وفاداری برخی از شخصیت‌ها بود.

امیرالمومنین علیه‌السلام به وجود این ناسازگاری‌ها بسیار حساس بود و سعی می‌کرد با روش‌های مختلف آن‌ها را برطرف کند.با وجود مشکلات و ناسازگاری‌های موجود، کوفه به عنوان مرکز فرهنگی، علمی و مذهبی در دوره امامت امام علیه‌السلام تبدیل شد.

امام علیه‌السلام مکتب‌ها و مساجد را در شهر کوفه تأسیس کرد و حوزه علمیه نجف را به عنوان یکی از مراکز تحصیلات دینی برپا ساخت. این اقدامات باعث توسعه و گسترش علم و فرهنگ در این شهر شد و این شهر به یک مرجع فکری و علمی برای جامعه اسلامی تبدیل شد.

در کل، کوفه به عنوان مرکزی برای تشکیل خلافت و ترویج فرهنگ و علم در دوران امامت امام علیه‌السلام داشته است. با وجود مشکلات و ناسازگاری‌ها، این شهر به یک قلمرو اهل علم و عدالت تبدیل شد و تأثیرات آن تا به امروز در جامعه اسلامی قابل مشاهده است.