یک ماه خون گرفته 8

شعر هئیت ویژگیهایی دارد که آن را به صورت اخص در زیر مجموعۀ انواع مألوف شعر مذهبی اعم از مدح، مرثیه، مولودیه، غدیریه، متمایز می سازد؛ از این جمله می توان به ارتباط رو در رو و متقابل با مخاطبِ حاضر، تأثیر سریع حسی- عاطفی، به مشارکت طلبیدن شنونده در حین اجرا از طریق سطرها و عبارات بعضاً تکرار شونده، بهره گیری از مصطلحاتِ ویژۀ اهل هیئت و منبر، استفادۀ به جا از قالبهای مأنوسِ دیداری و شنیداری شعر در جهتِ تأثیرگذاری هر چه بی واسطه تر بر شنونده و بسیاری از ویژگیهای دیگری که ضروریات و شرایط مجالس هیئتهای مذهبی موجب ظهور و بروز آنهاست، اشاره کرد.

اجرای شعر هئیت در درجۀ نخست، توسط ذاکر و مادح اهل بیت علیهم السلام است. این خود اصلی تأثیرگذار، در جریان آفرینش و شکل گیری شعر هیئت است، چرا که شخصیت ذاکر به عنوان اجراکننده یا راوی حاضر شعر مذهبی، تأثیر و نقش بلامنازعی در موفقیت ارتباط شعر با مخاطب یا شنونده دارد. از این رو باید در نظر داشت که اصولاً شعر هیئت از الگوی ارتباطی خاص خود، تبعیت می کند. مخاطبان حاضر در مجالس مذهبی نیز خود درجه بندیهای مختلفی دارند، نوع حضاری که از ابتدای اجرای شعر توسط ذاکر یا شاعر مذهبی، به همراهی با او از طریق واکنشهای عاطفی، همخوانی، تکرارِ پاره مصراعها، تشویق و اذکار مخصوص برمی خیزند، دسته ای از حضار که به اصطلاح اهل گریه و بکاء و تباکی هستند و دسته ای که به احترام نام اهل بیتf سکوت می کنند و به کلامِ شاعر و ذاکر با دقت گوش می دهند، همه و هه، به علاوۀ همهمه و طنین عمومی فضای مجالس هیئتی بر شعر هیئت و چگونگی برقراری ارتباط آن، تأثیرگذار هستند.

باید گفت که اشعار شاعر و ذاکر اهل بیت حاج غلامرضا سازگار «میثم» به علت ارتباط تنگاتنگ با مخاطب و شکل گیری در متن جلسات مذهبی و بهره گیری از آموزه های هیئت و منبر، نمونه ای ارجمند و تمام عیار از شعر هیئت محسوب می شود. تلاش شاعر در جهت اعتلا و اشباع مضامین و رسانیدن آنان به سرحد تأثیرگذاری و برانگیختن تحسین و واکنش عاطفی خواننده، در عین اقناع مخاطبان جدی شعر معاصر، تلاشی تحسین برانگیز و فرآیندی پیچیده و خلاقانه محسوب می شود. توفیق شاعر در گسترش و هدایتِ چند نسل از مخاطبان شعر مذهبی با پیگیری و پشتکار در سرایش، نشان از تمکین مقام وی به عنوان شاعر اهل بیت عصمت و طهارات علیهم السلام دارد.

مأنوس بودن پیکره ها و قالبها در شعر استاد سازگار، موجب می شود که بیش از آنکه صورت بیرونی شعر، خود را به رخ مخاطب بکشد، خواننده را به ماهیت مضمون و حقیقت بزرگ و بعضاً غم انگیز محتوا متوجه سازد. در این وضعیت مخاطب در درجۀ اوّل صدای شاعر را می شنود و می توان گفت شکل بیرونی شعر تا حدی در مرتبت ثانویه قرار می گیرد. اگر بخواهیم نمونه هایی از مصاریع و ابیاتی که در آنها اصل تأثیرگذاری سریع حسی- عاطفی، نمود چشمگیری دارد، از کتاب ماه خون گرفته 8 ارائه دهیم، کافی است که هر بار به تفأل صفحه و سطر ی از این کتاب را انتخاب کنیم. برای مثال این فرازها از ماه خون گرفته آورده می شود:

ای عروج تو سر دوش پدر قتلگاهت شـده آغوش پدر
گل بی آب به آبـت دادم عوض آب، گلابت دادم …

(بخش حضرت علی اصغر علیه السلام)

***

ای ماه ترین هلال زینبd آیینـۀ ذوالجـلال زینـب علیها سلام
قــرآن فــراز نیــزه قـاری خونت ز رگ بریده جاری…

ای گم شــدۀ دو روزۀ مـن عشق تــو نمــاز و روزۀ مـن
گیرم گلویت بـه خون نشسته پیشانــی تــو چــرا شکستـه؟
هرچند که یک عشیره داری تــو فاطمــۀ صغیره داری …

(بخش دروازۀ کوفه)

مجموعۀ واژگان و ترکیبات به کار گرفته شده در «ماههای خون گرفته» دایره ای است که اجزاء آن در سطح آن قابلیت جایگزینی با یکدیگر را دارند و این خود موجب ظهور متنوع و بدیع مضامین در عین سادگی و مؤانست قوالب شعری و ردیفها و قافیه های به کار گرفته شده می گیرد .

بدیهی است که تبیین عناصر سازندۀ شعر یک شاعر و واکاوی جهان ذهنی او نیاز به یک پژوهش عمیق شناختی (ادارکی) دارد؛ امّا اینکه سرایندۀ مذهبی برای توفیق در شعر هئیت باید راهی دشوار را از فراز قله های شکوهمندترین و والاترین مضامین قرآنی و سرچشمه های زلال معارف اهل بیت تا دامنۀ ادارک و ذهن و زبانِ عموم مخاطبان شعر مذهبی بپیماید و هر لحظه چنان استوار گام بردارد که به ورطۀ ساده گویی ناگزیر و ابتذال و تنزلِ زبان در نغلتد، خود واقعیتی بی تردید است.

امید آنکه انتشار آثار عاشورایی شاعر و ذاکر ارجمند اهل بیت حاج غلامرضا سازگار «میثم» که عمری در گفتگو و محاکات با روح شعر شیعی، ارمغانهای ماندگار و سرشاری را با خویش به همراه آورده است، نمونه ای شایسته از شعر مذهبیِ معاصر را فراروی مخاطبان قرار دهد.