جریان‌شناسی فکری سیاسی صدر اسلام

شخصیت‌های جریان‌های صدر اسلام را با ملاک‌های مختلفی می‌توان تقسیم کرد. از باب نمونه، قرابت به رسول خدا(ص)، سبقت در پذیرش اسلام، میزان سهم در جنگ‌ها، عضویت در گروه مهاجرین یا انصار یا خاندان‌ها و قبایل، از اصحاب یا تابعین بودن و شرکت در جنگهای مهم مانند بدر و اُحد را میتوان ملاک‌هایی برای تقسیم جریان‌ها در نظر گرفت. هریک از محققان تاریخ اسلام، معمولاً با توجه به اهدافشان برخی از این ملاک‌ها را در لابه‌لای کتاب‌ها برشمرده‌اند؛ لکن ازآنجا که هدف نوشتار پیشِ رو، شناختِ نسبت جریان‌های اجتماعی با مکتب اهل‌بیت است، جریان‌های صدر اسلام را با معیار گرایش‌های فکری و سیاسی آنها به اهل‌بیت تقسیم‌بندی کرده است تا از این رهگذر شناسایی جریان‌های مشابه فکری و سیاسی زمانهٔ ما در نسبت با مکتب اهل‌بیت آسان شود؛ زیرا زمانهٔ ما شباهت بسیاری با زمان امامت امام علی(ع) و امامحسن (ع) و امام حسین(ع) دارد و وقایع و جریان‌های دورهٔ ما شباهت‌های چشمگیری با وقایع و جریان‌های دوران امامت آن سه امام حمام دارند و از همین رو دقت در جریان‌های آن دوران شیوهٔ مناسبی برای بصیرت‌افزایی در دوران حاضر به شمار می‌آید؛ به‌گونه‌ای که با نسبت‌سنجی جریان‌های صدر اسلام با اهل‌بیت می‌توان نسبت جریان‌های مشابه امروز را با اهل‌بیت شناسایی کرد.